Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ సప్తదశస్సర్గః

తతః కుముదషణ్డాబో నిర్మలో నిర్మలం స్వయం|
ప్రజగామ నభశ్చన్ద్రో హంసో నీలమివోదకమ్||1||

స|| తతః కుముదషణ్డాభః స్వయం నిర్మలః చన్ద్రః నిర్మలం నభః జగామ యథా హంసః నీలం ఉదకం ఇవ||

Then the blemish less Moon being himself clear, shining like a bed of lilies, rose up in the clear skies like a swan swimming through blue waters.

సాచివ్య మివ కుర్వన్ స ప్రభయా నిర్మలప్రభః
చన్ద్రమా రశ్మిభిః శీతైః సిషేవే పవనాత్మజమ్||2||

స||నిర్మలప్రభః సః చన్ద్రమా స ప్రభయా రశ్మిభిః శీతైః పవనాత్మజం సాచివ్యం కుర్వన్ శిషేవే |

The moon was spreading clear light as if he wanted to minister the son of wind god, with his clear light and cool rays.

నిర్మలమైన కాంతిగల చంద్రుడు తన చల్లని కిరణములు, వాటి కాంతులతో పవనాత్మజునికి సహాయము చేస్తున్నాడా అన్నట్లు సేవించసాగెను.

స దదర్శ తతస్సీతాం పూర్ణచన్ద్ర నిభాననామ్|
శోకభారైరివ న్యస్తాం భారైర్నావ మివామ్భసీ||3||

స|| సః తతః పూర్ణచంద్ర నిభాననామ్ భారైః అంభసి న్యస్తామ్ నావం ఇవ శోకభారైః ( న్యస్తామ్) సీతాం దదర్శ||

Then Hanuman looked at Sita whose face is like the full moon, who is carrying heavy burden of sorrow much like a heavy boat sinking in the ocean.

దిదృక్షమాణో వైదేహీం హనుమాన్ మారుతాత్మజః|
స దదర్శా విదూరస్థా రాక్షసీ ర్ఘోరదర్శనాః||4||

స|| వైదేహీం దిదృక్షమాణః హనుమాన్ మారుతాత్మజః సః విదూరస్థా ఘోరదర్శనా రాక్షసీః దదర్శ||

Hanuman who was looking at Vaidehi, also saw Rakshasa women of dreadful appearance not too far from there .

ఏకాక్షీం ఏకకర్ణాం చ కర్ణ ప్రవరణాం తథా|
అకర్ణాం శంకుకర్ణాం చ మస్తకోఛ్ఛ్వాసనాశికామ్||5||
అతికాయోత్తమాఙ్గీమ్ చ తనుదీర్ఘశిరోధరాం|
ధ్వస్థకేశీం తథాఽకేశీమ్ కేశకమ్బళధారిణీమ్||6||
లమ్బకర్ణలలాటం చ లమ్బోదరపయోధరామ్|
లమ్బోష్టీం చుబుకోష్టీం చ లమ్బస్యాం లమ్బజానుకామ్||7||

స|| ఏకాక్షీం ఏక కర్ణాం తథా కర్ణప్రవరణాం అకర్ణాం శంకుకర్ణామ్ మస్తక ఉచ్ఛ్వాసనాశికామ్ (దదర్శ)||తను దీర్ఘశిరో ధరామ్ అతికాయ ఉత్తమాంగీం ధ్వస్త కేశీం తథా అకేశీం కేశకంబల ధారిణీం దదర్శ||లమ్బకర్ణలలాటం చ లమ్బఉదర పయోధరామ్ లంబోష్టీం చుబుకోష్టీం లంబస్యాం లంబజానుకామ్ దదర్శ||

He saw Rakshasa women with one ear, with ears covering the body, without ears, with pointed ears, and those breathing through the nose on their head. He saw Rakshasa women having thin and long neck, Rakshasis whose hair has been scattered, Rakshasis with no hair, Rakshasa women with hair blanketing all over. He saw some Rakshasa women with ears hanging from the forehead. Some had drooping stomachs. Some had drooping breasts. Some had drooping big lips. Some had lips extending up to chin. Some had long faces and some had long knees.

హ్రస్వాం దీర్ఘాం తథా కుబ్జాం వికటాం వామనాం తథా|
కరాళాం భుగ్నవక్త్రాం చ పిఙ్గాక్షీం వికృతాననామ్||8||
వికృతాః పిఙ్గళాః కాళీః క్రోధనాః కలహప్రియాః|
కాలాయస మహాశూల కూటముద్గర ధారిణీః||9||
వరాహ మృగ శార్దూల మహిషాజ శివాముఖీః|
గజోష్ట్ర హయపాదీశ్చ నిఖాతశిరసో పరాః||10||

స|| హ్రస్వాం దీర్ఘాం తథా కుబ్జాం వికటాం వామనాం తథా కరాళాం భుఘ్నవక్త్రాం పిఙ్గాక్షీం వికృతాననామ్ దదర్శ || వికృతాః పిఙ్గళాః కాళీః క్రోధనాః కలహప్రియాః కాలాయస మహాశూల కూటముద్గర ధారిణీః ||వరాహ మృగ శార్దూల మహిషాజ శివాముఖీః గజ ఉష్ట్ర హయ పాదీః అపరాః నిఖాత శిరసః ||

Some are short. Some are tall. Some are like hunchbacks. Some have ugly looks. Some are dwarfs. Some have gaping mouths and some have distorted faces. Some have brown eyes. Some have distorted eyes. Some have distorted form. Some are of brown color. Some are black. Some are angry looking. Some are quarrelsome. Some are holding spears, mallets and hammers. Some have the face of a boar, deer, buffalo, jackal. Some have feet like an elephant, camel, or horse. Others had head shrunk on to the trunk.

ఏకహస్తైకపాదాశ్చ ఖరకర్ణ్యశ్వకర్ణికాః|
గోకర్ణీ హస్తికర్ణీచ హరికర్ణీ స్తథాపరా||11||
అనాసా అతినాసాశ్చ తిర్యజ్ఞ్నాస వినాసికాః|
గజసన్నిభనాసాశ్చ లలాటోచ్ఛ్వాసనాసికాః||12||

స|| ఏక హస్త ఏకపాదాః చ ఖరకర్ణ అశ్వకర్ణికాః గోకర్ణీ హస్తికర్ణీ చ తథా అపరా హరికర్ణీ చ దదర్శ|| అనాసా అతినాసాః చ తిర్యజ్ఞాసా వినాసికాః గజసన్నిభ నాసాః చ లలాటఉచ్ఛ్వాసనాసికాః చ ||

He saw some Rakshasa women with one hand. Some had one leg. Some have the ears of a donkey. Some had ears of a horse. Some had the ears of a cow. Some had ears of an elephant and others had ears like that of a monkey. Some without nose. Some are with a big nose. Some are with a crooked nose. Some are with a nose without nostrils. Some are with a nose like that of an elephant and some are with a nose on the forehead,

హస్తిపాదా మహపాదా గోపాదాః పాదచూళికాః|
అతిమాత్ర శిరోగ్రీవా అతిమాత్రకుచోదరీ||13||
అతిమాత్రాస్యనేత్రాశ్చ దీర్ఘజిహ్వా నఖాస్తథా|
అజాముఖీః హస్తిముఖీః గోముఖీః సూకరీముఖీః||14||

స|| హస్తిపాదాః మహాపాదాః గోపాదాః పాదచూళికాః చ అతిమాత్రశిరోగ్రీవాః అతిమాత్రకుచోదరీః చ||అతిమాత్రాస్యనేత్రాః చ దీర్ఘజిహ్వా నఖాః తథా అజాముఖీః హస్తిముఖీః గోముఖీః సూకరీముఖీః చ ||

Some are with the feet of an elephant. Some are with huge feet. Some are with the feet of a cow. Some with hair grown on the feet, Some have a huge head and neck, Some have huge breasts and stomachs. Some have huge mouths and eyes. Some have long tongues, similarly long nails. And some had the face of a goat. Some have the face of an elephant and yet some others are had the face of a pig.

హయోష్ట్ర ఖరవక్త్రాశ్చ రాక్షసీర్ఘోరదర్శనాః|
శూలముద్గర హస్తాశ్చ క్రోధనాః కలహప్రియాః||15||

స|| హయ ఉష్ట్ర ఖర వక్త్రాః చ ఘోర దర్శనాః రాక్షసీః శూలం ఉద్గర హస్తాః చ క్రోధనాః కలహప్రియాః చ దదర్శ||

Some have the face of a horse, camel or a donkey. Some are with a terrifying form. Some were holding tridents and crow bars in their hands. Some are looking angry and some are looking ready for a quarrel.

కరాళా ధూమ్రకేశీశ్చ రాక్షసీర్వికృతాననాః|
పిబన్తీస్సతతం పానం సదా మాంస సురా ప్రియాః||16||
మాంస శోణితదిగ్ధాఙ్గీః మాంసశోణితభోజనాః|
తా దదర్శ కపిశ్రేష్ఠో రోమహర్షణదర్శనాః||17||
స్కన్ధవన్త ముపాసీనాః పరివార్య వనస్పతిమ్|

స|| కరాళాః ధూమ్రకేశీః చ వికృతాననాః చ సతతం పానం పిబన్తీః రాక్షసీః మాంస సురా ప్రియాః దదర్శ|| మాంస శోణీత దిగ్ధాఙ్గీః మాంసశోణిత భోజనాః రోమహర్షణ దర్శనాః స్కన్ధవన్తం వనస్పతిం పరివార్య ఉపాసీనాః తాం కపిశ్రేష్ఠః దదర్శ||

Some have gaping mouths. Some have smoke colored hair. Some hideous faces. Some were always drinking. Hanuman saw some Rakshasis who love meat and drinks. He also saw some others whose bodies were smeared with flesh and blood , some who feed on flesh and blood, some whose look creates horripilation, and some seated around the massive trunk of the tree.

తస్యాధస్తాచ్చ తాం దేవీం రాజపుత్రీం అనిన్దితామ్||18||
లక్షయామాస లక్ష్మీవాన్ హనుమాన్ జనకాత్మజామ్|
నిష్ప్రభాం శోకసన్తప్తాం మలసంకులమూర్ధజామ్||19||
క్షీణపుణ్యాం చ్యుతాం భూమౌ తారాం నిపతితామివ|
చారిత్ర వ్యపదేశాఢ్యాం భర్తృదర్శనదుర్గతామ్||20||
భూషణైరుత్తమార్హీనాం భర్తృవాత్సల్యభూషణామ్

స|| లక్ష్మీవాన్ హనుమాన్ తస్య అధస్తాత్ రాజపుత్రీం జనకాత్మజామ్ అనందితాం తాం దేవీం లక్షయామాస|| నిష్ప్రభాం శోకసంతప్తాం మలసంకులమూర్ధజామ్ క్షీణ పుణ్యాం చ్యుతాం భూమౌ నిపాతితాం తారాం ఇవ ||చారిత్రవ్యపదేశాడ్యాం భర్తృదర్శనదుర్గతాం ఉత్తమైః భూషణైః హీనాం భర్తృవాత్సల్య భూషణామ్||

The richly endowed Hanuman saw the daughter of Janaka , the blameless princess Sita sitting under that tree. The lady shorn of luster, drenched in sorrow, disheveled and dusty was looking like a star having lost merits and fallen on the earth. Hanuman saw the lady having a high history for her chastity, longing for seeing her husband, devoid of excellent ornaments, ornamented with husbands love.

రాక్షసాధిపసంరుద్ధాం బన్ధుభిశ్చ వినాకృతామ్||21||
వియూధాం సింహసంరుద్ధాం బద్ధాం గజవధూమివ|
చన్ద్రరేఖాం పయోదాన్తే శారదభ్రైరివావృతామ్||22||
క్లిష్టరూపాం అసంస్పర్శా దయుక్తా మివ పల్లకీమ్|

స|| బంధుభిః వినా రాక్షసాధిపసంరుద్ధాం చ కృతం వియూధాం సింహసంరుద్ధాం బద్ధాం గజవధూం ఇవ||పయోదాంతే శారదభ్రైః ఆవృతం చంద్రరేఖాం ఇవ అసంస్పర్శాత్ క్లిష్టరూపాం అయుక్తాం వల్లకీం ఇవ||

Separated from her people and under the control of the king of demons, she was like an elephant separated from the herd, fettered and surrounded by lions. She was like the crescent moon covered by autumnal clouds at the end of rainy season , being untouched with a faint form like an unused lute.

సీతాం భర్తృవశే యుక్తాం అయుక్తాం రాక్షసీ వశే||23||
అశోకకవనికా మధ్యే శోకసాగరమాప్లుతామ్|
తాభిః పరివృతాం తత్ర సగ్రహ మివ రోహిణీమ్||24||
దదర్శ హనుమాన్ దేవీం లతా మకుసుమామివ|

స|| భర్తృవశే యుక్తాం రాక్షసీవసే అయుక్తాం అశోకకవనికా మధ్యే శోకసాగరం ఆప్లుతామ్ (సీతాం దదర్శ)|| తత్ర సగ్రహాం రోహిణీం ఇవ తాభిః పరివృతాం ఆకుసుమాం లతాం ఇవ దేవీం హనుమాన్ దదర్శ||

Hanuman saw Sita who is appropriate under her husband and inappropriate under the vigil of Rakshasa women, who is in the middle of the Ashoka grove drowning under a sea of sorrows. Surrounded by those Rakshasa women she was looking like Rohini surrounded by planets. She was looking like creeper without blossoms.

సా మలేన దిగ్ధాఙ్గీ వపుషా చాప్యలఙ్కృతా||25||
మృణాళీ పఙ్కదిగ్ధేన విభాతి న విభాతి చ|
మలినేనతు వస్త్రేణ పరిక్లిష్టేన భామినీమ్||26||
సంవృతాం మృగ శాబాక్షీం దదర్శ హనుమాన్ కపిః|
తాం దేవీం దీనవదనాం అదీనాం భర్తృతేజసా||27||
రక్షితాం స్వేన శీలేన సీతాం అసితలోచనామ్|

స|| మలేన దిగ్ధాంగీ వపుషా చాపి అలంకృతా సా పంకదిగ్ధా మృణాలీవ విభాతి న విభాతి చ|| కపిః హనుమాన్ పరిక్లిష్టేన మలినేన వస్త్రేణ సంవృతాం భామినీం మృగ శాబాక్షీం దదర్శ||దీనవదనాం భర్తృతేజసా అదీనాం అశితలోచనామ్ స్వేన శీలేన రక్షితాం తాం సీతాం దదర్శ||

Smeared with dirt though her body looked decorated, she looked like the lotus fiber of a lotus smeared with bud shining yet not shining too. Hanuman saw the fawn eyed lady covered with soiled and crushed clothes. He saw Sita with a face showing pathos, but not dejected by virtue of her husband's prowess. He saw the lady with black eyes, protected by her own noble character.

తాం దృష్ట్వా హనుమాన్ సీతాం మృగశాబనిభేక్షణామ్||28||
మృగ కన్యామివ త్రస్తాం వీక్షమాణాం సమన్తతః|
దహంతీమివ నిశ్శ్వాసైః వృక్షాన్ పల్లవధారిణః||29||
సంఘాతమివ శోకానాం దుఖ స్యోర్మి మివోత్థితాం|

స|| తాం మృగ శాబ నిభేక్షణామ్ సీతాం దృష్ట్వా హనుమాన్ త్రస్తాం వీక్షమాణాం మృగ కన్యాం ఇవ (మన్యే)|| సా నిఃశ్వాసైః వృక్షాన్ పల్లవధారిణః దహంతీం ఇవ శోకానాం సంఘాతమివ శోఖానాం దుఃఖస్య ఇవోత్థితాం ఊర్మిం ఇవ తాం హనుమతః మన్యే||

Seeing Sita who has eyes like that a fawn , Hanuman thought she was looking frightened like a female deer looking all around. It looked like she is burning the blossoms of the trees with her hot breaths. She was looking like a mass of sorrow and like a rising wave of sorrow.

తాం క్షమాం సువిభక్తాఙ్గీం వినాభరణశోభినీమ్||30||
ప్రహర్షమతులం లేభే మారుతిః ప్రేక్ష్య మైథిలీమ్|
హర్షజాని చ సోఽశ్రూణి తాం దృష్ట్వామదిరేక్షణామ్|
ముముచే హనుమాంస్తత్ర నమశ్చక్రే చ రాఘవం ||31||

స|| తాం క్షమాం సువిభక్తాంగీం వినాభరణశోభినీం మైథిలీమ్ ప్రేక్ష్య మారుతిః అతులం ప్రహర్షం లేభే|| తాం మదిరేక్షణాం తత్ర దృష్ట్వా హర్షజాని అశ్రూణి ముముచే | రాఘవం చ నమః చక్రే ||

Seeing Maithili the tolerant lady, with shining limbs, shining through she is devoid of ornaments, Hanuman felt immeasurable joy. Seeing the lady with intoxicating eyes Hanuman shed tears of joy. He paid obeisance to Rama too.

నమస్కృత్వాచ రామాయ లక్ష్మణాయ చ వీర్యవాన్|
సీతాదర్శనసంహృష్టో హనుమాన్ సంవృతోఽభవత్||32||

స|| సీతా దర్శన సంహృష్టః వీర్యవాన్ రామాయ లక్ష్మణాయ చ నమస్కృత్వా హనుమాన్ సంవృతో అభవత్ ||

Delighted on being able to see Sita, having paid obeisance to Rama and Lakshmana Hanuman covered himself (in the tree).

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే సప్తదశస్సర్గః||

Thus ends the sixteenth Sarga in Sundarakanda of Valmiki Ramayana.
||om tat sat||.